Rối loạn tâm thần do sử dụng rượu | Safe and Sound

Rối loạn tâm thần do rượu là hậu quả của quá trình lạm dụng rượu lâu năm, gây ra nhiều tổn hại trực tiếp lên não bộ. Bên cạnh đó, các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý cho biết, rối loạn tâm thần do sử dụng rượu cũng phát triển cùng các tổn thương cơ quan nội tạng và rối loạn chuyển hoá trong cơ thể.

Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển

1. Bệnh nguyên - bệnh sinh

Theo các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý, bệnh nguyên - bệnh sinh rối loạn tâm thần do sử dụng rượu là sự kết hợp của 3 nguyên nhân, gồm: 

1.1. Có chất gây nghiện

Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần cho biết, rượu sẵn và phổ biến ở khắp mọi nơi và được quan niệm như là tăng cường năng lực, hiện nay chính phủ vẫn chưa có chính sách quốc gia về phòng chống lạm dụng rượu, chưa kiểm soát được nguồn cung về rượu.

1.2. Môi trường tâm lý và xã hội

Rượu được dung như để giải quyết các stress, hình ảnh “tích cực” của rượu trong xã hội, thông qua bố mẹ lạm dụng rượu, phong tục tập quán, các nhóm dân cư đặc trưng, sinh viên ở ký túc xá,...

1.3. Đối tượng: Nguyên nhân di truyền và sinh học

Những trẻ có cha mẹ nghiện rượu có nguy cơ nghiện rượu cao hơn, thậm chí được nuôi dưỡng bởi cha mẹ không nghiện rượu. Các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý nhận định rằng, những người liên quan thế hệ thứ nhất nghiện rượu có nguy cơ nghiện rượu cao gấp 3-4 lần so với những người không liên quan và sinh đôi cùng trứng nhiều hơn so với sinh đôi khác trứng. Tiền sử gia đình có người nghiện rượu, nguy cơ nặng hơn, tỷ lệ mắc cao hơn.

Ảnh 1: Nguyên nhân gây rối loạn tâm thần do rượu bởi sự kết hợp của nhiều yếu tố

1.4. Có nhân tố có nguy cơ cao

Nhân cách bệnh chống xã hội, rối loạn cảm xúc lưỡng cực, rối loạn lo âu (rối loạn ám ảnh sợ, rối loạn hoảng sợ,...), tự sát, trầm cảm tái diễn, thiếu trợ giúp tâm lý - xã hội và sức khoẻ, việc làm, sống cô đơn,... có nguy cơ cao bị nghiện rượu. 

2. Rối loạn tâm thần do sử dụng rượu xảy ra như thế nào?

2.1. Lệ thuộc và lạm dụng rượu

Theo các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý, đây là ảnh hưởng rối loạn tâm thần đầu tiên và nhẹ nhất do rượu gây ra nhưng ít người biết đến. Người uống có xu hướng lạm dụng rượu trong nhiều tình huống, sử dụng liên tục với tần suất tăng dần, sau đó sẽ tiến đến lệ thuộc rượu.

Lệ thuộc rượu khi người bệnh uống quá nhiều gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Các dạng lệ thuộc rượu thường gặp như:

• Liên tục dùng lượng rượu nhiều.
• Chỉ dùng nhiều rượu vào cuối tuần hoặc gặp trục trặc công việc, tình cảm.
• Dùng nhiều rượu dài ngày xen kẽ trong các giai đoạn không uống rượu.

Các bác sĩ tâm thần cho biết, dạng rối loạn tâm thần do sử dụng rượu này là nhẹ nhất, điều trị cũng khá đơn giản với mục tiêu kéo dài thời gian ngưng rượu, giảm tần suất và lượng uống rượu. Có thể điều trị bằng nhận thức, tâm lý xã hội hoặc hóa dược trị liệu.

Người bệnh cần được giải thích về những tác hại nghiêm trọng của lạm dụng rượu với sức khỏe thể chất và tinh thần để tập dần thói quen giảm sử dụng rượu. Ở người lệ thuộc rượu, có thể cần sự hỗ trợ của thuốc để cai rượu dễ dàng hơn.

2.2. Nhiễm độc rượu 

Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần giải thích rằng nhiễm độc rượu hay còn được gọi là say rượu, xảy ra khi một người uống lượng rượu đủ ảnh hưởng đến hoạt động của não bộ, làm thay đổi suy nghĩ và hành vi. Say rượu được chia thành các dạng gồm:

a. Say rượu thông thường

Người bệnh gặp phải các rối loạn tâm thần như: lo âu, cáu giận, cảm xúc không ổn định, rối loạn hành vi,... đi kèm với triệu chứng thể chất của ngộ độc rượu. Các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý cho biết, say rượu thông thường không kéo dài, chỉ tổn tại trong thời gian rượu còn tác dụng dược lý, tùy theo lượng uống và loại rượu mà có thể là vài giờ hoặc nhiều hơn.

Ảnh 2: Nhiễm độc rượu xảy ra khi rượu làm ảnh hưởng hoạt động não bộ

b. Say rượu bệnh lý

Say rượu bệnh lý là dạng rối loạn tâm thần cấp tính nặng hơn, thậm chí xuất hiện tình trạng loạn thần cấp. Khi đó, người bệnh có thể thực hiện nhiều hành vi nguy hiểm, mất ý thức kiểm soát hành vi như: chửi mắng, đánh đập, tự sát,... Tình trạng loạn thần cũng sẽ hết sau cơn say rượu bệnh lý.

Các chuyên gia tâm lý khuyến cáo, nhiễm độc rượu cùng các rối loạn tâm thần là nguyên nhân gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng như: chấn thương, hoạt động phạm tội, tự sát, giết người, tai nạn xe cộ,...

2.3. Rối loạn loạn thần do rượu

Rối loạn loạn thần do rượu đặc trưng bởi triệu chứng ảo giác kéo dài, ảo thanh, không có mê sảng xuất hiện khoảng 2 ngày khi người lệ thuộc rượu ngưng uống rượu. Người bệnh có xu hướng tìm đến rượu để giải tỏa khi bị rối loạn loạn thần nhưng càng khiến bệnh cảnh nghiêm trọng hơn, có thể mạn tính giống tâm thần phân liệt.

Theo các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý, tình trạng rối loạn tâm thần này khá ít gặp, tỉ lệ cao hơn ở nam giới và chủ yếu ở những người có tiền sử uống rượu trên 10 năm.

2.4. Hội chứng cai rượu

Hội chứng cai rượu là một loạt các triệu chứng xảy ra khi một người nghiện rượu mạn tính bị thiếu hoặc ngưng uống rượu trong thời gian dài. Các bác sĩ tâm thần cho biết những triệu chứng thường gặp bao gồm: khó chịu, bồn chồn, bứt rứt trong người, lo âu, buồn bã, mất ngủ, sợ hãi, gặp ác mộng, rối loạn nhịp tim,... 

Khi người bệnh được uống một lượng rượu nhỏ, các triệu chứng của hội chứng cai rượu sẽ nhanh chóng biến mất, tuy nhiên đây không phải là cách điều trị lâu dài. Thay vào đó, người bệnh cần được cai rượu tại nhà hoặc nhập viện, cùng với đó là sử dụng thuốc giảm triệu chứng như: thuốc an thần, truyền dịch tĩnh mạch, bổ sung vitamin thiết yếu,...

2.5. Rối loạn trí nhớ

Rối loạn trí nhớ thường gặp ở người uống nhiều rượu trong thời gian dài làm tổn thương tế bào não gây ra bệnh não. Các bệnh thường gặp gồm:

• Bệnh não Wernicke: xảy ra khi người bệnh nghiện rượu mạn tính thiếu Vitamin, có triệu chứng như lay giật nhãn cầu, lú lẫn toàn bộ, bịa chuyện, sảng nhẹ, mất ngủ, sợ bóng đêm,...
• Hội chứng Korsakoff: xảy ra ở người nghiện rượu mạn tính bị thiếu thiamin, có biểu hiện quên thuận chiều và ngược nhiều, viêm đa dây thần kinh, rối loạn định hướng lực,...

3. Tác động của rượu với cơ thể

Theo các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý, những rối loạn tâm thần do rượu sẽ trở nên nghiêm trọng hơn khi bệnh kéo dài, kết hợp với những tổn thương của các cơ quan nội tạng, chức năng do độc tố của rượu gây ra. Một số ảnh hưởng tiêu cực của Ethanol có trong rượu với cơ thể gồm:

3.1. Ảnh hưởng đến não

Rượu có ảnh hưởng gây ức chế hệ thần kinh, gây dung nạp chéo. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần cho biết, nồng độ rượu có trong máu đạt khoảng 0.05% sẽ gây ảnh hưởng tới suy nghĩ và phán đoán, nặng hơn ảnh hưởng tới các cử động. Ngộ độc rượu sẽ xảy ra khi nồng độ rượu trong máu đạt tới 0.1 - 0.15%. Khi nồng độ này ở mức 0.4 - 0.5%, bệnh nhân rơi vào hôn mê do tế bào não bị tổn thương nặng.

3.2. Ảnh hưởng đến nhiều cơ quan

Lạm dụng rượu lâu dài hoặc dùng rượu lượng lớn gây ảnh hưởng đến rất nhiều cơ quan như: viêm gan, xơ gan, bệnh cơ tim, loét dạ dày, viêm dạ dày, viêm tụy, bệnh thần kinh ngoại biên, thoái hóa tiểu não, động kinh, teo não,... Theo các bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý, người nghiện rượu mạn tính thường bị thiếu hụt vitamin B12, thiamin, folate, acid  nicotinic,... gây ra nhiều vấn đề sức khỏe.